“We waren met zijn twintigen op de vlucht voor de honden. De ene hond greep me bij mijn been, de andere beet me in mijn schouder.” In 2014 werd de toen 16-jarige Hamza Hashem op de bezette Westelijke Jordaanoever aangevallen door honden van het Israëlische leger. Die honden kwamen uit Nederland.
Het leger stuurde de honden op Hashem af omdat hij met jongens uit zijn dorp stenen naar militairen had gegooid bij een protest tegen de bouw van een nieuwe nederzetting. De inmiddels 27-jarige Palestijn wijst naar de littekens op zijn arm en schouder. “Hier zaten zijn tanden.”
Nog altijd exporteert Nederland speciaal getrainde honden naar Israël. De drie Nederlandse bedrijven die hierbij betrokken zijn, willen niet reageren op vragen van Nieuwsuur. Twee van hen zeggen wel dat het niet om bijthonden gaat, zoals de honden die Hashem aanvielen, maar om detectiehonden. Hoe die honden precies worden ingezet, is onduidelijk.
Huisdieren
Door de oorlog in Gaza en het toenemende Israëlische geweld op de Westoever groeit de druk op de Nederlandse politiek om strengere regels in te voeren voor de export van diensthonden naar Israël. In 2015 probeerde toenmalig minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Lilianne Ploumen de export al te reguleren, maar dat kon juridisch niet.
De dieren hebben namelijk een civiele status, wat betekent dat ze niet onder de exportregels vallen voor militaire goederen. Voor de export van diensthonden gelden dezelfde regels als voor huisdieren. Een certificaat van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is voldoende.
Militaire goederen en dual use-goederen
Militaire goederen worden specifiek ingezet voor militaire doeleinden. Sinds 7 oktober 2023 heeft Nederland voor bijna 4 miljoen euro aan deze categorie geëxporteerd naar Israël. Dual use-goederen kunnen voor zowel civiele als militaire doelen worden ingezet. Het gaat dan bijvoorbeeld om chips of chemicaliën. In deze categorie is het afgelopen anderhalf jaar voor 66 miljoen euro naar Israël geëxporteerd.
Voor zowel militaire als dual use-goederen gelden speciale exportregels.
Afgelopen april kondigde het ministerie van Buitenlandse Zaken in een Kamerbrief aan de controles op de export van strategische goederen naar Israël aan te scherpen vanwege de “grotere risico’s in de huidige geopolitieke context”. Maar voor diensthonden geldt nog altijd geen enkele controle, terwijl ze wel door het Israëlische leger kunnen worden gebruikt.
Mensenrechtenschendingen
“Wij zien dat het Israëlische leger diensthonden stelselmatig gebruikt bij schendingen van mensenrechten. Bijvoorbeeld bij marteling van gedetineerden en bij aanvallen op burgers in hun huizen en op straat”, zegt Lydia de Leeuw, onderzoeker bij Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO). “Onze Palestijnse partnerorganisaties en de VN stellen dat ook vast”.
Uit gegevens die SOMO opvroeg blijkt dat de NVWA sinds het begin van de oorlog in Gaza 110 zogenoemde veterinaire certificaten heeft afgegeven aan de drie Nederlandse bedrijven. Of deze honden ook zijn gebruikt bij mensenrechtenschendingen, is onduidelijk. Diensthonden worden namelijk ook ingezet voor de beveiliging van vliegvelden en stations. Of om drugs en explosieven op te sporen.
Maar, zegt De Leeuw, “bij iedere hond is het risico aanwezig dat die wordt ingezet bij schendingen. En vanwege de wijdverbreide en systematische aard waarop het leger die honden inzet, is dat risico inmiddels heel groot.”
110 Nederlandse honden
Een motie van de Partij voor de Dieren, waarin de partij oproept te onderzoeken of Nederlandse diensthonden een dual use-status kunnen krijgen, is inmiddels met een kleine meerderheid aangenomen. PvdD-Kamerlid Christine Teunissen, die de motie indiende: “Dat betekent dat je een vergunning nodig hebt als je die dieren wil uitvoeren en die vergunning kan dus ook worden afgewezen als er sprake is van mensenrechtenschendingen.”
Het Israëlische leger heeft niet gereageerd op vragen van Nieuwsuur over de inzet van Nederlandse diensthonden. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken komt naar verwachting deze week met een brief over de export van honden.
