Een hoop treinstations in Nederland liggen er vandaag verlaten bij, want voor de derde keer in ruim een week tijd staakt het NS-personeel. Vooral in het noorden en zuiden moeten honderdduizenden reizigers ander vervoer regelen. Mag een bedrijf met zo’n belangrijke maatschappelijke functie onbeperkt staken?
“Staken is een grondrecht, maar het is geen recht dat je onbeperkt mag uitoefenen”, zegt arbeidsrechtadvocaat Marize Verhagen. “De rechter kijkt van geval tot geval naar de staking die is aangekondigd en aan de hand van verschillende criteria maakt hij dan een afweging.”
Een belangrijke vraag die meeweegt in die beslissing, is of kwetsbare personen worden getroffen door de staking. Daarvan is bij de NS-stakingen niet direct sprake, stelt Verhagen. “Dat was bijvoorbeeld wel het geval bij de apothekersstaking, afgelopen jaar. Die werd wel verboden. Om je te verspreiden binnen Nederland zijn voldoende alternatieven.”
Ook zijn er bij de treinstakingen nu geen risico’s voor de openbare orde of veiligheid, zegt de advocaat. Om die reden werd in 2019 een staking van boa’s tijdens Koningsdag verboden. “Maar als dit nog weken doorgaat, kan er een moment zijn dat de rechter zegt: nu wordt de schade aan derden, dus aan de reiziger, dusdanig groot dat we de staking een halt toe moeten roepen.”
Schiphol
Onderhandelingen tussen de bonden en de NS leveren al maanden niks op. De bonden willen 6 procent meer loon en betere arbeidsvoorwaarden. De NS meldt vandaag dat het bereid is om nog dit jaar de lonen met 3,25 procent te laten stijgen, tegen een eerder bod van 2,55 procent. Vakbond FNV Spoor overlegt vandaag of het weer om tafel gaat met de NS.
Afgelopen september legde het NS-personeel ook het werk neer, maar toen bepaalde de rechter, na een kort geding van Schiphol, dat treinen van en naar de luchthaven wel moesten rijden. Volgens Schiphol zou door de staking een verkeersinfarct kunnen ontstaan op de weg, waardoor onveilige situaties dreigden. De rechter ging daar in mee.
Verhagen: “De rechter verwees destijds naar een stroomstoring bij Schiphol een paar jaar eerder. Toen ontstonden er grote files en waren er reizigers die uitstapten en te voet verder gingen naar Schiphol. Dus vandaar dat Schiphol toen een uitzondering vormde.”
Nu geldt die uitzondering niet, en dat zorgt voor stress bij sommige reizigers. En ook studenten hebben er last van:
Reizigers getroffen door treinstaking: ‘Het hele land ligt plat’
Freek Bos van reizigersvereniging Rover ziet dat de sympathie onder reizigers voor de stakingen afneemt. “Dat zit hem er onder andere in dat het niet langzaam wordt opgebouwd, maar dat meteen het hele land plat ligt. Dat is niet reizigersvriendelijk. Ze hadden ook met een veel kortere tijdsduur kunnen beginnen.”
‘Niet uit op stakingen’
Henri Janssen, vakbondsbestuurder bij FNV Spoor, reageert dat de NS en de bonden niet over één nacht ijs zijn gegaan. “We hebben 4,5 maand onderhandeld en zijn zelfs de nacht in gegaan met onderhandelen om er pratend uit te komen. In die periode zijn er twee keer manifestaties geweest bij het hoofdkantoor van de NS om bij de directie aan te geven: dit is serieus.”
Bovendien heeft staken alleen effect als er hinder ontstaat, zegt Janssen. “Laten we duidelijk zijn: we zijn niet uit op stakingen. Wij zijn uit op een goede CAO.” De bestuurder is niet bang dat de NS een zaak zal aanspannen om de stakingen te verbieden. “Ik denk dat ze daarmee alleen maar de woede van het personeel op de hals halen.”
Toename stakingen
Vorige week zei de NS de zorgen van collega’s te begrijpen. “Actievoeren is een recht. Toch betreuren we het dat reizigers hierdoor worden geraakt. We waren en zijn wat ons betreft niet uitonderhandeld en gaan graag weer in gesprek.”
Advocaat Verhagen ziet dat het aantal stakingen in de afgelopen jaren is toegenomen en dat die vaak uitpakken in het voordeel van de stakers. “Maar er is ook een downside. Want je moet ook in de volgende jaren met elkaar om tafel voor een nieuwe CAO, en stakingen zetten de verhoudingen onder druk.”
