Redactie
Is het Nederlandse demonstratierecht nog wel van deze tijd? Kunnen we iets leren van andere landen? Het aantal demonstraties neemt flink toe, waarbij actievoerders ook steeds vaker de grenzen overschrijden. Het kabinet laat hier nu onderzoek naar doen.
Aan de ene kant is het demonstratierecht «essentieel» voor een «gezonde en weerbare democratische rechtsstaat», schrijven demissionair ministers Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken) en Dilan Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) vrijdag aan de Tweede Kamer.
«Het grondrecht stelt mensen in staat om zich samen met anderen uit te spreken en mee te doen aan het publieke debat», schrijven de bewindslieden.
Maar het zorgt ook voor problemen en spanningen, zien de ministers. Het demonstratierecht mag «geen vrijbrief voor het doelbewust, stelselmatig overtreden van regels» zijn. Dat zou het draagvlak voor demonstraties kunnen ondermijnen, waarschuwt het kabinet.
«Het demonstratierecht is een vrijheid die we moeten blijven koesteren. Maar je ziet ook dat er demonstraties plaatsvinden waarvan je je kan afvragen: is dit nou echt een demonstratie of een ontwrichtende actie?», licht Yesilgöz toe.
Die twee uitgangspunten botsen. Daarom laat het kabinet hier onafhankelijk onderzoek naar doen. Meer specifiek wordt er gekeken naar «ontwrichtende demonstraties» waarbij demonstranten «de grenzen van het recht opzoeken of zelfs overschrijden.»
De A12-blokkades door klimaatactivisten en de boerenprotesten zijn hier voorbeelden van. Het gaat hier om maximaal aandacht te trekken om besluitvorming af te dwingen.
Ook worden demonstraties «waarbij andere grondrechten of de nationale veiligheid» in de knel kunnen komen onder de loep genomen. Denk bijvoorbeeld aan demonstraties bij abortusklinieken of bij woningen van politici en andere personen.
Hier kan het demonstratierecht schuren «met het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer», schrijft het kabinet.
Hoe gaat buitenland om met koranverbranding?
Het kabinet kijkt ook naar het het buitenland als het gaat om koranverbrandingen. Moet Nederland het Deense voorbeeld volgen en ze verbieden?
Het kan leiden tot onveilige situaties in het buitenland. Zo werd de Zweedse ambassade in Irak vorig jaar zomer bestormd vanwege een geplande koranverbranding in het Scandinavische land.
De Arnhemse burgemeester verbood vorige maand nog een voorgenomen verbranding van de koran. Hij vreesde voor grote ongeregeldheden waarbij de veiligheid niet meer kon worden gegarandeerd. Is dit in lijn met internationale verdragen? Ook dat wil het kabinet laten uitzoeken.
Yesilgoz en De Jonge benadrukken dat zij niet willen tornen aan het demonstratierecht. Dat is immers «een pijler van onze democratische rechtsstaat», schrijven zij. Dat moet wat het kabinet betreft ook zo blijven.
Politiek moet wegblijven van inhoud van demonstratie
Er zijn steeds meer demonstraties en daarbij worden ook steeds vaker de grenzen overschreden. De politie gebruikt daardoor ook vaker geweld.
Zo was de zomer van 2022 het toneel van boerenprotesten op snelwegen, waarbij hooibalen en zelfs asbest in brand werden gestoken. Het zorgde vaak voor gevaarlijke situaties.
De eerder genoemde blokkades van de A12 bij Den Haag door de klimaatactivisten van Extinction Rebellion is ook zo’n voorbeeld waarbij demonstraties uit de hand lopen.
Meer recent was het protest bij de opening van de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam. Er werd gedemonstreerd vanwege de aanwezigheid van de Israëlische president Isaac Herzog door pro-Palestijnse demonstranten.
Ook hier werd weer de vraag gesteld: demonstratie of ontwrichtende actie? Kabinet en Kamer worstelen hiermee. Yesilgöz: «We merken dat er veel ideeën en gevoelens bij bestaan, maar het is heel lastig om een bepaalde lijn in te trekken. Want het gaat al heel snel om de inhoud van de demonstratie. Daar moet je van wegblijven.»
Tijdens het Vragenuur op 6 februari van dit jaar, vlak na wederom uit de hand gelopen boerenprotesten, was Yesilgöz meer uitgesproken. «Ik sta hier met veel woede en frustratie», zei ze hier destijds over in de Kamer. «Wat heeft dit nog te maken met gewoon demonstreren? Dit zijn voorbeelden van misdrijven.»
Bron: NU.nl
