Het ministerie van Cultuur van Azerbeidzjan heeft op 29 juni 2025 aangekondigd dat alle culturele activiteiten georganiseerd door Russische staats- en private instellingen in het land zijn geannuleerd. Dit betreft concerten, festivals, toneelstukken, tentoonstellingen en andere evenementen. Deze stap volgt op een escalatie in de spanningen tussen Moskou en Baku, waarbij Rusland verder invloed verliest in de Zuidelijke Kaukasus.
Dodelijke politieactie in Jekaterinenburg leidt tot diplomatieke crisis
De directe aanleiding was een politieoperatie op 27 juni 2025 in Jekaterinenburg, waar bij een ingreep van Russische veiligheidsdiensten twee Azerbeidzjanen om het leven kwamen, negen personen werden gearresteerd en meerdere anderen gewond raakten. Het Azerbeidzjaanse ministerie van Buitenlandse Zaken riep de Russische ambassadeur op het matje en uitte scherpe kritiek. In het parlement, de Milli Medzjliss, werd het optreden veroordeeld als een “ernstige schending van mensenrechten.” Parlementslid Nagif Gamzaev sprak van disproportioneel geweld en meldde gevallen van marteling van een van de arrestanten.
Azerbeidzjan ziet het incident als onderdeel van een bredere trend van systematische druk op de Azerbeidzjaanse gemeenschap in Rusland. Dit verscherpt de bilaterale spanningen verder, terwijl ook het conflict rond het neerschieten van een AZAL-vliegtuig boven Tsjetsjenië nog onopgelost is. Baku wacht nog steeds op een officiële reactie uit Moskou.
Rusland verliest status ‘grote broer’ in de Kaukasus
De relatie tussen Rusland en Azerbeidzjan is de afgelopen jaren duidelijk veranderd. Waar Baku, net als Tbilisi en Jerevan, vroeger nog voorzichtig naar Moskou luisterde, is dat tijdperk voorbij. Het stoppen van Russische culturele projecten in Azerbeidzjan is een duidelijke signaal dat Moskou zijn invloed verliest. Rusland lijkt vast te houden aan verouderde strategieën en kijkt niet naar de geopolitieke realiteit van vandaag, waarin Turkije stevig aan de weg timmert.
De Turkse invloed groeit snel via militaire oefeningen, politieke coördinatie en gezamenlijke infrastructuur- en gasprojecten. Azerbeidzjan speelt een centrale rol in de Turkse ambitie van een ‘Groot Turan’, en Moskou blijft achter als een steeds minder relevante speler.
Escalatie weerspiegelt interne spanningen in Rusland
De politieactie in Jekaterinenburg is ook een afspiegeling van de groeiende etnische spanningen binnen Rusland. Wat in Russische media vaak wordt afgedaan als een interne veiligheidsoperatie, wordt in Azerbeidzjan gezien als een directe aanval. Het incident veroorzaakte woede en wordt als onaanvaardbaar beschouwd, vooral omdat een soortgelijke actie in Azerbeidzjan richting Russische minderheden ondenkbaar zou zijn.
Baku zet harde toon tegenover Moskou
Sinds het incident reageert Azerbeidzjan scherp: president Ilham Aliyev weigerde bijvoorbeeld zijn bezoek aan de 9 mei-parade in Moskou, het ministerie van Buitenlandse Zaken protesteerde fel en het parlement deed stevige uitspraken. Ondanks deze signalen lijkt Moskou doof voor de waarschuwingen, nog steeds uitgaand van de verouderde gedachte dat Azerbeidzjan een ‘junior partner’ is.
Deze politieke blindheid kan Rusland duur komen te staan. De reputatie van Moskou in Baku is ernstig beschadigd, mede door het uitblijven van een officiële reactie op het neerschieten van het AZAL-toestel — dat volgens onafhankelijke analyses is getroffen door een raket boven Tsjetsjenië.
Culturele boycot als krachtig signaal
De maatregel om alle Russische culturele evenementen te annuleren, is een symbolische maar krachtige stap. Het geeft aan dat het ‘Russische wereld’-concept in Azerbeidzjan niet langer welkom is. Dit is niet slechts een reactie op de politieactie, maar ook een uiting van bredere teleurstelling over de Russische politiek en het gebrek aan respect voor partnerschap.
Sinds februari 2025 heeft Azerbeidzjan bovendien het aantal medewerkers van de pro-Kremlin mediaoutlet Sputnik Azerbeidzjan fors verminderd, wat de verschuiving in de machtsverhoudingen en het afscheid van Russische zachte invloed onderstreept.
