Voor het eerst in de parlementaire geschiedenis komen kandidaat-kabinetsleden naar de Tweede Kamer voor een hoorzitting. Voorstanders zien een mooie gelegenheid om de ministers en staatssecretarissen te leren kennen. Maar sommige partijen hebben al laten weten niet mee te doen.
De gesprekken zijn openbaar, eigenlijk alles wat de maandenlange formatie niet was. “Een besloten achterkamertjescircuit, begeleid door informateurs die niet op het bordes staan”, vat D66-Kamerlid Joost Sneller het onderhandelingsproces samen. Op zijn initiatief stemde de Kamer er in oktober vorig jaar mee in de bewindslieden in spe voor een hoorzitting uit te nodigen vóórdat zij op het bordes staan.
Het geeft de Kamerleden de mogelijkheid hen te vragen naar onder meer de “geschiktheid en motivatie” voor de beoogde functie. Tegelijkertijd kunnen de kandidaten alvast de nadruk leggen op hoe zij hun werk willen gaan doen.
“Het is transparantie in een democratisch proces”, licht Sneller toe. Tegelijkertijd benadrukt de D66’er dat het geen strenge hearing wordt, zoals we die uit de Amerikaanse politiek kennen. Daarbij leggen senatoren vanaf een verhoging de ondervraagden het vuur aan de schenen.
Voor Sneller zitten de hoorzittingen “tussen een kennismaking en sollicitatie in.” Het geeft de beoogde kabinetsleden ook alvast de mogelijkheid om bepaalde zaken aan de Kamer voor te leggen. Dat kan volgens Sneller “veel gedoe” voorkomen. Vermogen parkeren in een belastingparadijs zoals Wopke Hoekstra deed, noemt Sneller als voorbeeld. “Met een hoorzitting hadden we kunnen vragen: is dat wel zo verstandig?”
Compromis nodig voor coalitiepartijen
SP, CDA, CU en SGP doen in ieder geval niet mee aan de 14 hoorzittingen met 28 bewindslieden, die naar alle waarschijnlijkheid volgende week worden ingepland. Beoogd premier Dick Schoof zal daar niet verschijnen.
De kabinetsleden krijgen elk vier minuten de tijd om zich voor te stellen, waarna de Kamerleden ieder een vraag kunnen stellen. Eventueel volgt daarna een tweede vragenronde.
Sneller had liever vastgehouden aan het oorspronkelijke idee, waarbij per keer één bewindspersoon voor de Kamerleden verschijnt en er meer ruimte voor vragen is. Ook had hij de premier er graag bij gehad.
Deze vorm is een compromis om de nieuwe coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB binnenboord te houden, zegt hij. “Ik vind het nog steeds een goede stap. Het is een begin.”
‘Motie van wantrouwen kun je altijd nog indienen’
Voor NSC hadden de hoorzittingen niet gehoeven, zegt Kamerlid Nicolien van Vroonhoven. “Het is niet ons voorstel.” Het past volgens haar ook niet bij de verhouding tussen de regering en het parlement zoals we die kennen. Maar NSC-leider Pieter Omtzigt stemde in oktober voor het voorstel van Sneller en dus is zijn partij wel bij de hoorzittingen aanwezig.
“Het is een prima idee”, zegt Van Vroonhoven. “De kabinetsleden kunnen laten zien wat ze in hun mars hebben.” Het moet volgens haar geen kruisverhoor worden: “Een motie van wantrouwen kun je altijd nog indienen.”
Dat is voor SP-leider Jimmy Dijk een van de redenen om niet aanwezig te zijn. Want de Kamer is helemaal niet in de positie om toekomstige kabinetsleden zo te bevragen, zegt Dijk. “Het een soort omkering van de vertrouwensregel.”
Het is niet de taak van de Kamer om zijn goedkeuring uit te spreken over een nieuwe kabinetsploeg, vindt Dijk. “Die indruk wekt zo’n hoorzitting wel.” Het gaat volgens hem op deze manier “weer veel te veel om de poppetjes en niet om de inhoud”.
Ook CDA-leider Henri Bontenbal vreest dat de hoorzittingen te veel zullen draaien om het creëren van ophef. “Het is spektakelpolitiek”, zegt hij. “Worden er straks vragen gesteld uit interesse of om een toekomstige minister pootje te lichten?” Bontenbal ziet al gebeuren dat er selectief wordt geknipt in filmpjes die vervolgens op X verschijnen. “Ik wil daar niet aan meedoen.”
