Nederlandse bedrijven bereiden zich voor op strenge regels uit de VS op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit. Aanleiding is een decreet van president Trump. Hij eist dat bedrijven uit de EU die met de Amerikaanse overheid zaken willen doen, een punt zetten achter hun diversiteitsbeleid.
De NOS sprak met enkele grote bedrijven die zaken doen in de VS en met werkgeversorganisatie VNO NCW.
Voor zover bekend hebben Nederlandse ondernemingen nog geen Amerikaanse brief met eisen ontvangen. In België en Frankrijk is zo’n anti-diversiteitsbrief al wel aan bedrijven gestuurd.
Bij de brief van Amerikaanse ambassades zit een formulier waarop ondernemingen binnen vijf dagen moeten verklaren dat ze hun diversiteitsbeleid hebben geschrapt. Doen ze dat niet, dan moeten ze schriftelijk een verklarende toelichting geven. Vervolgens bepaalt de Amerikaanse overheid of ze met deze bedrijven nog zaken wil doen.
Diversiteitsbeleid
In Nederland is het bij wet verplicht dat tenminste een derde deel van de raad van commissarissen vrouw is en een derde deel man.
Daarnaast kan diversiteit- en inclusiebeleid bestaan uit een norm voor het aantal vrouwen in de raad van bestuur of andere bedrijfsonderdelen. Ook kunnen bedrijven bij gelijke geschiktheid voorrang geven aan kandidaten met een niet-westerse migratieachtergrond.
Verder kan het uitspreken van steun aan lhbtiq+’ers deel uitmaken van het bedrijfsbeleid, bijvoorbeeld door een regenboogvlag uit te hangen. Veel wetenschappelijk onderzoek wijst erop dat bedrijven die divers zijn samengesteld, over het algemeen betere beslissingen nemen dan bedrijven die dat niet zijn.
Trump noemt het diversiteits- en inclusiebeleid van bedrijven een “onwettig en verderfelijk en identiteitsgericht systeem”. Het Amerikaanse bedrijfsleven moet volgens hem weer draaien op “traditionele Amerikaanse waarden als hard werken, uitblinken en goed presteren”.
Deze uitgangspunten beperkt Trump dus niet tot de grenzen van de VS. In de brief aan Franse en Belgische bedrijven staat dat het presidentieel decreet ook van toepassing is op alle leveranciers en contractanten van de Amerikaanse overheid, ongeacht hun nationaliteit of het land waarin zij actief zijn.
De NOS sprak erover met enkele grote Nederlandse ondernemingen. Ze willen niet bij naam worden genoemd. Sommige ondernemingen vinden het moeilijk om hun positie te bepalen.
Een bedrijf laat weten uiteraard de wetten te volgen van het land waarin het actief is. “Maar uiteindelijk gaan wijzelf over wie we aannemen in de VS.”
Een ander bedrijf zegt dat je diversiteit moet binnenhalen voor de kwaliteit van de beslissingen. Maar hetzelfde bedrijf zegt ook dat het niet uitsluit dat het de opgeschreven diversiteitsdoelen moet wijzigen.
Werkgeversorganisatie VNO NCW bevestigt het beeld. “Dit leidt zeker tot reuring bij bedrijven,” zegt een woordvoerder.
Morele dilemma’s
“Het is pure intimidatie,” zegt Mijntje Luckerath, hoogleraar ondernemingsbestuur aan de Universiteit Tilburg. Zij schreef het boek ‘Morele dillema’s in de bestuurskamer‘. De anti-diversiteitseis van het Witte Huis leidt volgens Luckerath tot zo’n dilemma.
“Het is heel makkelijk om te zeggen dat je stand moet houden met je diversiteit- en inclusiebeleid. Maar als je weet dat je daardoor opdrachten misloopt, wordt het een ingewikkelde zaak. Het gaat niet alleen om geld, het heeft ook gevolgen voor je medewerkers.”
Bedrijven in de VS zijn al gestopt met DEI (diversiteit, gelijkheid en inclusie). Luckerath verwacht dat ook in de EU ondernemingen op de Amerikaanse eisen zullen inspelen.
“Bedrijven gaan waarschijnlijk op papier teksten wat afzwakken. Dat je veel meer teksten krijgt als: ‘wij willen talent ruim baan geven’. Of ‘wij willen een innovatief creatief bedrijf zijn en we zoeken naar alle talenten die we daarvoor kunnen gebruiken’.”
Er wordt dan dus gekozen voor omfloerste woorden, zegt de hoogleraar. “Het zou wel heel jammer zijn als ook bestuursvoorzitters in gesproken taal op hun woorden gaan letten, omdat ze bang zijn voor juridische gevolgen.”
‘Schiet niet in een kramp’
Wat te doen als ook aan die Nederlandse bedrijven de anti-diversiteitseis wordt gesteld? De Amerikaanse Kamer van Koophandel adviseert Nederlandse bedrijven met grote belangen in de VS.
“Stop, look and listen,” zegt directeur Marc ter Haar. “Schiet niet in een kramp, win advies in, vooral juridisch en ga in gesprek met Amerikaanse overheid. Stel dan de vraag: is dit een wet en zo ja wat betekent het precies? De strategie van Trump lijkt erop gericht om maximale aandacht te trekken. De snelheid waarmee hij decreten uitvaardigt is zo ongelooflijk groot. Dat creëert onrust. De grootste uitdaging is nu om kalm te blijven.”
Frankrijk, België en de Europese Commissie hebben de Amerikaanse brief aan de bedrijven inmiddels scherp veroordeeld. “Het is ronduit betreurenswaardig dat de VS, een land waarvan de regering ooit vooropliep in de verdediging van gedeelde waarden zoals diversiteit, nu een stap terugzet”, zegt de Belgische minister Prévot. “België zal geen millimeter wijken.”
