Vanaf vandaag hebben alle basisschoolkinderen zomervakantie. De meesten kijken er al lang naar uit, maar voor een grote groep kinderen, bijvoorbeeld in achterstandswijken, is dat niet altijd het geval. Zij gaan vaak niet op vakantie, hun ouders werken door, en er wordt weinig ondernomen. Basisschooldirecteuren maken zich zorgen over de achterstand die deze kinderen in die periode oplopen: cognitief, maar vooral sociaal.
Om hier iets aan te doen, organiseren ze zomerscholen. Maar de financiering hiervan staat onder druk.
Het idee van de zomerschool komt uit de Verenigde Staten, waar de zomervakantie drie maanden duurt. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat kinderen in de zomerperiode eerder opgedane kennis weer verliezen doordat de stof niet wordt herhaald. De zogenaamde zomerdip.
Hoewel er in Nederland geen onderzoek naar is gedaan, vermoedt onderwijskundige Thijs Bol dat die terugval in cognitieve vaardigheden hier over het algemeen meevalt. “Zes weken is relatief kort. Maar bij kinderen uit armere milieus of met laagopgeleide ouders die niet lezen, niet op vakantie gaan en dingen ondernemen, is dat risico er wel. Zij staan echt stil.”
In Amsterdam Zuidoost krijgen kinderen deze zomer in de ochtend les van basisschooldocenten, in de middag is ruimte voor sport en spel:
Amsterdamse kinderen naar zomerschool: ‘Als ik een glimlach zie, denk ik: Yes!’
Voor veel van die kinderen breekt met de zomervakantie ook een eenzame tijd aan, ziet Anna Vreugdenhil van Basisschool De Regenboog in Zoetermeer. Ouders blijven werken en kinderen moeten zichzelf de hele dag vermaken. De zomerschool is daarom zo ingericht dat kinderen in de ochtend werken aan de basisvaardigheden, zoals lezen en rekenen. In de middag is er ruimte voor activiteiten en gaan kinderen sporten of op pad. “Enerzijds natuurlijk omdat het heel gezellig is en anderzijds om de wereld van deze kinderen te verbreden.”
School als mini-samenleving
In Nederland steeg de populariteit van de zomerschool door de coronapandemie. Vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) kwamen extra budgetten vrij om leervertraging in te halen. Binnen het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) konden basisscholen een zomerprogramma aanbieden aan hun leerlingen, zoals de zomerschool.
Uit een evaluatie van die periode, waaraan ook onderwijsdeskundige Bol meewerkte, kwam naar voren dat deelname aan de zomerschool hetzelfde effect had als twee maanden goed onderwijs. Basisschooldirecteur Vreugdenhil: “Ik zag toen hoe belangrijk de school is als mini-samenleving. Wanneer die samenleving niet functioneert doordat je elkaar veel te weinig ziet, heeft dat een negatief effect op kinderen, op ouders, op gezinnen.”
Ook in Amsterdam-Zuidoost, waar ze al bijna 15 jaar zomerscholen organiseren, zien ze de positieve effecten. Projectleider Romaine Tevreden brengt dit jaar zo’n 400 kinderen op zeven locaties onder tijdens de vakantie. Er waren meer aanmeldingen dan dat er plek was. “Dat hebben we bij de start ook weer ontdekt, want ouders die geen plekje hadden gekregen, zijn toch gekomen.”
Financiering
Veruit de meeste scholen krijgen subsidies van de gemeente om een zomerschool op te zetten. Om de eigen leerkrachten in de zomer te ontlasten huren sommige scholen externe partijen in, waarvoor extra middelen nodig zijn. Gemeenten betalen dit uit het onderwijsachterstandenbudget, geld dat ze van het Rijk krijgen voor bijvoorbeeld de voorschoolse opvang.
Maar na de financiële impuls vanwege corona, wordt er vanaf 2026 gekort op het budget, zegt het ministerie van OCW: “In het hoofdlijnenakkoord van het kabinet is opgenomen dat specifieke uitkeringen worden overgeheveld naar het Gemeente- of Provinciefonds met een budgetkorting van 10 procent. Daar vallen ook de gemeentelijke onderwijsachterstandsmiddelen onder.”
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten doet samen met onderwijsinstellingen een oproep aan het Rijk: bezuinig het onderwijs niet kapot. “Kansengelijkheid is een thema dat veel breder is dan alleen onderwijs. Een samenhangende aanpak kan eigenlijk alleen op lokaal niveau tot stand komen”, schrijven de organisaties in een brief.
“Onderwijs, jeugdbeleid, bestaanszekerheid, wonen, veiligheid komen allemaal bij elkaar. Het is bovendien een onderwerp dat een lange, consistente aanpak vereist. Het steeds weer toekennen en afschaffen van versnipperde, tijdelijke subsidiepotjes komt dit allemaal niet ten goede.”
