Veel Nederlanders kunnen steeds moeilijker naar allerlei voorzieningen toe, vooral doordat een groot aantal buslijnen is verdwenen. Met name in landelijke gebieden en aan randen van steden zijn onder andere ziekenhuizen en supermarkten lastiger te bereiken.
Dat meldt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Die onderzocht hoe lang mensen in 2022 moesten reizen met ov, auto en fiets om allerlei voorzieningen te bereiken. Ook bekeken ze of die reistijd langer is dan tien jaar eerder.
Veel Nederlanders hebben het idee dat de bereikbaarheid de afgelopen jaren onder druk is komen te staan en dat blijkt ook uit het onderzoek. Vooral als je geen auto hebt, zijn belangrijke plekken soms moeilijker te bereiken.
Dit komt doordat de bus minder vaak langskomt of buslijnen zelfs volledig zijn opgeheven. Daarbij speelt mee dat vervoerders last hebben van personeelstekorten en er ook minder mensen met het ov reizen, bijvoorbeeld omdat ze vaker thuiswerken. Daarnaast zijn voorzieningen soms verplaatst of gecentreerd. Denk aan het verdwijnen van kleine ziekenhuizen.
Uiteraard treft de verschraling vooral mensen zonder auto. Dat zijn vaak jongeren, ouderen en lage inkomens. Ook blijkt dat met name in dorpen, landelijke gebieden en aan de randen van steden de bereikbaarheid de afgelopen jaren is gedaald.
Ziekenhuis voor veel ouderen steeds verder weg
Zo bekeek het PBL hoeveel ouderen met een laag inkomen niet binnen drie kwartier met het ov bij een ziekenhuis kunnen zijn. Dat aantal blijkt in landelijke gebieden ruim driemaal zo hoog is als in steden, terwijl daar meer ouderen met een laag inkomen wonen.
Ook blijkt dat de situatie sinds 2012 is verslechterd. Met name in het noorden en het oosten van het land ging de bereikbaarheid van ziekenhuizen achteruit. Dat geldt ook voor een aantal regio’s in Zeeland, Brabant en Limburg.
Verder blijkt dat jongeren in landelijke gebieden veel meer moeite moeten doen om scholen te bereiken dan hun leeftijdgenoten in steden. Het gaat om zowel middelbare scholen als om mbo-, hbo- en universitaire opleidingen. Ook de bereikbaarheid van supermarkten is vooral in landelijke gebieden niet bepaald verbeterd.
Lager opgeleiden komen moeilijker op hun werk
De onderzoekers hebben niet alleen naar voorzieningen gekeken, maar ook naar de woon-werkafstand. Daaruit blijkt dat de verschraling van het ov ervoor zorgde dat banen sinds 2012 slechter bereikbaar zijn.
Voor hoger opgeleiden was dat niet zo’n probleem omdat er voor hen steeds meer banen bijkwamen. Voor lager opgeleiden gold dat niet. Daardoor hadden vooral zij te lijden onder de verschraling, omdat hun werkplekken vaak moeilijker te bereiken zijn met het ov. “De beschikking hebben over een auto is voor lager opgeleiden steeds vaker een voorwaarde voor toegang tot werk”, aldus de onderzoekers.
E-bike verbetert bereikbaarheid
Oplossingen voor de problemen zijn er wel. Het PBL denkt onder meer aan uitbreiding van het wegennet voor fietsers. Dan is wel van belang dat er meer stallingen komen bij bushaltes en kleinere treinstations. Ook de opkomst van e-bikes kan het makkelijker maken om grotere afstanden af te leggen. Nadeel is dat je daar vaak diep voor in de buidel moet tasten.
Verder stellen de onderzoekers dat ritprijzen van belang zijn. Daar zouden vervoersbedrijven en hun opdrachtgevers rekening mee moeten houden. Wat dat betreft is het geen goed nieuws dat de tarieven van de NS komend jaar met 6 procent omhooggaan. Ook de prijzen van bus, tram en metro lopen volgend jaar waarschijnlijk op.
