Gisteren was het heet en vandaag en morgen wordt het nog heter. Vanwege de extreme hitte geldt vandaag in Noord-Brabant, Limburg en Gelderland zelfs code oranje voor gevaarlijk weer, iets wat slechts vier keer eerder gebeurde en nog nooit zo vroeg in het jaar.
Maar hoe bijzonder is dat nou helemaal, die “extreme hitte”? Het is toch gewoon juli, de zomer is begonnen en bij zomerweer horen toch gewoon hoge temperaturen? Klimaatonderzoeker Hylke de Vries van het KNMI beantwoordt vijf vragen over het warme weer en wat de rol van klimaatverandering hierbij is.
Waarom is het hier nu zo warm?
“De huidige hitte komt doordat er warme lucht vanuit de Sahara, met een oorsprong ver ten zuiden van ons, geleidelijk via Spanje en Frankrijk over Nederland is uitgespreid. Koelere lucht ligt natuurlijk op de Atlantische Oceaan altijd op de loer en afhankelijk van hoe snel die zich opdringt, hebben wij deze week te maken met de extreme hitte. Dat betekent vandaag en morgen in ieder geval nog hitte. Daarna koelt het waarschijnlijk af.”
‘Extreme hitte’ noem je het. Zo bijzonder is het toch niet dat het heet is in de zomer?
“Nee, dat het ’s zomers heet is, hoort er inderdaad bij. Het Nederlandse klimaat is heel variabel en wordt voor een belangrijk deel bepaald door de opeenvolging van hoge- en lagedrukgebieden. Als de wind uit het noorden komt is het meestal kouder dan wanneer de wind uit het zuiden komt.
En soms wordt het dus zo warm dat er sprake is van een hittegolf. Hiervoor moet de maximumtemperatuur in een tijdsbestek van vijf dagen minimaal 25 graden halen, en op drie daarvan tenminste 30. Als dit criterium gehaald wordt in De Bilt is er sprake van een nationale hittegolf. Doordat de aarde vrijwel overal opwarmt door klimaatverandering, warmen hittegolven ‘automatisch’ mee op en duren ze langer.
Dat zit zo: in de meest eenvoudige benadering van klimaatverandering worden alle dagen wat warmer. Als je dan turft hoe vaak het 30 graden wordt, dan neemt dat aantal dagen toe. In werkelijkheid warmen de warmste dagen nog sneller op dan het gemiddelde. Hierdoor nemen de extremen aan de warme kant relatief gezien dus ook nog sneller toe.”
Op wat voor manier speelt klimaatverandering een rol?
“Om de rol van klimaatverandering bij een weerverschijnsel en de intensiteit ervan te achterhalen is een wetenschap ontwikkeld die we ‘klimaatattributie’ noemen. Daarmee kunnen we aan de hand van waarnemingen, klimaatmodellen en statistische analyses aantonen of klimaatverandering een rol had en hoe groot die rol was.
Bij het KNMI maken we daarnaast gebruik van een techniek genaamd Future Weather, waarmee we de huidige warme periode in een model kunnen laten plaatsvinden in een koeler of warmer klimaat. Daar zie je, niet al te verrassend wellicht, dat deze minder warm is in het koelere klimaat, maar ook een stuk heter in een warmer klimaat.
Om een voorbeeld te geven: de afgelopen weken werd het al regelmatig behoorlijk warm in Maastricht, maar was daar tot deze week nog geen sprake van een regionale hittegolf. Maar als je kijkt naar een scenario waarin het wereldwijd drie graden warmer dan nu is, dan zou er lokaal in Maastricht al 22 dagen op rij sprake zijn van een hittegolf, met temperatuuruitschieters vandaag en morgen tot ruim boven de 40 graden.”
Vroeger was het toch ook wel heet?
“Ja. Ook in een stationair klimaat, een stabiel klimaat zonder opwarming, heb je af en toe een enorme uitschieter. Maar vroeger had je daarna meestal een heel jaar de tijd om ervan te herstellen. Nu komt het gewoon vaker en heftiger voor.”
Wat zegt deze hitte over de rest van de zomer?
“Na woensdag lijkt de warmte bij ons voorbij. Althans voor nu. Of het daarna weer zo heet wordt, en droog blijft of dat we een omslag krijgen naar koeler en natter weer, dat durf ik eigenlijk niet te zeggen. Maar omdat het op dit moment erg droog is in veel gebieden in West-Europa, ligt hitte altijd op de loer, en kan de temperatuur onder de juiste omstandigheden weer heel snel stijgen.
Daarom zie je nu ook zo vroeg in het jaar dat het al warm wordt: omdat een groot deel van Frankrijk heel droog is, verspreidt die hitte zich razendsnel over een groot gebied. Zolang die grond heel droog blijft, blijven de omstandigheden heel gevoelig voor dit soort hittegolven. Normaal gesproken zien we dat wat we nu zien pas later in het seizoen.”
