Gaat de Europese Unie maatregelen nemen tegen Israël, nu gebleken is dat het land zich niet houdt aan de voorwaarden voor samenwerking met de EU? En zo ja, welke maatregelen dan? Over die vragen buigen de EU-ministers van Buitenlandse Zaken zich in Brussel, met namens Nederland Caspar Veldkamp.
Voor 27 oud-EU-ambassadeurs is maar één antwoord mogelijk: de Unie moet Israëls handelsvoordelen tijdelijk stopzetten omdat dat land zich schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen. Daarbij zijn tienduizenden onschuldige burgers omgekomen, schrijven ze, en grote delen van Gaza vernietigd. Als de EU nu niets doet, bezoedelt dat volgens hen de toch al beschadigde reputatie van de EU in de regio verder.
Strafmaatregelen
De ministers die erover gaan, zijn nog niet zover. Op tafel ligt een lijst met tien maatregelen die ze kunnen nemen, voorgesteld door buitenlandchef Kallas. Daarop staan onder andere het tijdelijk stoppen van de samenwerkingsovereenkomst met Israël en sancties tegen extremistische ministers in de regering-Netanyahu.EU-buitenlandchef Kaja Kallas
Voor de meeste punten geldt dat ze alleen in kunnen gaan als álle 27 ministers van Buitenlandse Zaken het erover eens zijn. En dat is niet zo, al sinds het begin van de oorlog in Gaza zijn de lidstaten hopeloos verdeeld.
Hongarije en Tsjechië wijzen iedere vorm van druk op Israël af. Helemaal aan de andere kant staan Spanje en Ierland, die juist harde actie van Europa willen en op eigen houtje al maatregelen hebben genomen, zoals een verbod op het importeren van goederen uit Israëlische nederzettingen.
De grootste groep Europese landen zit daar nog altijd tussenin, maar het ongeduld over Israël neemt wel toe. Een aantal opties op de lijst kan werkelijkheid worden als een meerderheid ze steunt, zoals het opschorten van de handelsvoordelen die Israël heeft door de afspraken met de EU. Dat zou het land economisch hard raken, de Unie is Israëls grootste handelspartner.
Ook voor het opschorten van samenwerking met Israël in Europese onderzoeksprogramma’s is een gewone meerderheid genoeg. Beide opties zouden grote symbolische betekenis hebben, het zou voor het eerst zijn dat de EU tot actie overgaat tegen Israël.
Twijfels toezeggingen Israël
Vijf dagen geleden maakte Kallas bekend dat de EU afspraken met Israël gemaakt heeft over het verbeteren van de humanitaire situatie in Gaza.
Volgens Kallas zou de regering-Netanyahu veel meer hulp Gaza binnenlaten en vrachtwagens en hulpgoederen toelaten. Maar ter plekke is daar nog niets van te merken. Gisteren zei de buitenlandchef dan ook onvoldoende vooruitgang te zien.
Correspondent Israël en Palestijnse Gebieden Nasrah Habiballah:
“Hoewel de Israëlische minister van Buitenlandse zaken Sa’ar de deal met de EU heeft bevestigd, is er niet gecommuniceerd wanneer en hoe snel Israël de noodhulp in Gaza gaat opschroeven. Volgens Kallas zou dat binnen enkele dagen gebeuren, maar we zien vooralsnog geen grote veranderingen in Gaza. Dat terwijl een woordvoerder van de VN laat weten dat zij goederen klaar hebben liggen en in staat zijn om de noodhulp snel flink op te schalen zodra ze daar toestemming voor krijgen.
De deal met de EU is ook opvallend omdat de onderhandelingen tussen Israël en Hamas nog steeds lopen, maar erg stroef gaan. Een van de knelpunten zou volgens verschillende bronnen juist die noodhulp zijn. Hamas wil dat meer hulp wordt toegelaten en dat die weer door de VN en andere internationale organisaties wordt verdeeld. En niet door de omstreden Amerikaans-Israëlische organisatie GHF. Maar daar lijken ze niet uit te komen en vooralsnog lijkt Israël de enorme schaarste in Gaza nog steeds bewust in stand houden.
Toch is het niet zo dat het Europese onderzoek helemaal niets losmaakt in Israël. Eerder reageerde een woordvoerder van de regering fel door te zeggend dat dit laat zien dat Europa “niks begrijpt van de complexe situatie waar Israël in zit”. Maar de EU is de belangrijkste handelspartner voor Israël en mogelijke sancties willen ze voorkomen. Het is afwachten of Israël daadwerkelijk die noodhulp flink gaat opschalen. Leden van de Israëlische coalitie zijn daar fel tegen. En zolang consequenties zoals sancties uitblijven, is het de vraag of daar iets aan gaat veranderen”.
Diplomaten willen dat er “snel significant iets verandert” in Gaza. En hoewel concrete resultaten tot nu toe uitblijven, zijn de afspraken met Israël voor meerdere lidstaten reden om vandaag geen maatregelen tegen het land te nemen.
Volgens ingewijden was de timing van die overeenkomst dan ook geen toeval, en blijft daardoor onzeker of de buitenlandministers gezamenlijk tot actie overgaan. Eerder zei Veldkamp dat Nederland op eigen houtje maatregelen tegen Israël wil overwegen als er vandaag nog geen staakt-het-vuren is.
