Meer dan 300.000 mensen trokken zondag de straat op in Israël. Maandag werd er gestaakt en geprotesteerd in verschillende Israëlische steden. De betogers willen dat premier Benjamin Netanyahu een staakt-het-vuren rondkrijgt met Hamas. Wat vragen beide partijen van elkaar?
Toen Hamas op 7 oktober vorig jaar Israël aanviel in een reeks aanslagen, werden ruim 1.200 Israëliërs gedood en ruim 250 mensen ontvoerd naar de Gazastrook. Het was het begin van nieuw bloedvergieten in de decennialange strijd tussen Israël en de Palestijnen.
Het is niet bekend hoeveel van de gegijzelden sinds de Gazaoorlog zijn omgekomen. Maar vorige week werden zes van hen dood gevonden in Rafah. Voor veel Israëliërs is de maat vol. Ze willen de gegijzelden (levend) terug en dat Netanyahu een tijdelijk staakt-het-vuren regelt. Volgens bronnen binnen het Witte Huis werkt de Amerikaanse president Joe Biden aan een ’take it or leave it’-voorstel voor zo’n wapenstilstand.
“Hamas en Netanyahu proberen allebei politiek te overleven in dit conflict”, vertelt Inez Polak aan NU.nl. Ze was Midden-Oosten-correspondent voor onder meer Trouw. “Als er een staakt-het-vuren komt, dan moeten ze een overwinningsplaatje kunnen tonen aan hun volgers.”
Wat wil Israël bij een staakt-het-vuren?
Netanyahu wil Hamas zowel politiek als militair “uitschakelen” in Gaza. De Israëlische regering wil ook permanent aanwezig blijven bij de Philadelphi-corridor. Dat is een 14 kilometer lange grens tussen Gaza en Egypte. Die permanente aanwezigheid moet ervoor zorgen dat Hamas geen smokkelwaar als wapens en munitie de Gazastrook in kan krijgen.
Ook wil de regering van Netanyahu de Netzarim-corridor midden in de Gazastrook behouden. Inwoners die van Noord- naar Zuid-Gaza willen of andersom, moeten dan strenge controles ondergaan. De corridor maakt het Israëlische leger ook flexibeler en Israël zegt er makkelijker hulpgoederen mee te kunnen verspreiden.
De gegijzelden moeten zoals gezegd ook terugkeren. Hiervoor is Israël bereid om gevangen kopstukken van Hamas uit te wisselen. Hoeveel en wie precies, moet nog besproken worden. Israël wil dus militair voorlopig in Gaza blijven. Sommige kabinetsleden zijn ook voorstander van het bouwen van nederzettingen in het bezette gebied, zoals wordt gedaan op de Westelijke Jordaanoever.
“Netanyahu’s probleem is dat hij in de wurggreep zit van de extreemrechtse ministers in zijn coalitie”, vertelt Polak. “Die leggen hun wil op, wetend dat de premier aan de macht wil blijven.”
Peter Malcontent is docent Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen op de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in het Israëlisch-Palestijns conflict. Hij ziet vooral kritiek uit het leger op Netanyahu. “De rest van het kabinet staat achter hem. Ondanks de protesten is Netanyahu in het verleden veel minder populair geweest.”
Defensieminister Yoav Gallant wil eigenlijk als enige een snel staakt-het-vuren. “Hij praat namens de militaire top – beslist geen liefhebber van de Gazanen – maar ze willen de oorlog snel oplossen omdat ze bang zijn dat Israël anders nog meer conflicten krijgt, bijvoorbeeld met Iran. Dan zou het leger te dun worden uitgesmeerd over verschillende plekken.”
Wat wil Hamas bij een staakt-het-vuren?
Hamas staat volgens Polak open voor een staakt-het-vuren. “Als ze overleven, kunnen zij zich als winnaars presenteren die de strijd met Israël hebben aangebonden en die de Palestijnse zaak weer op de kaart hebben gezet.” Maar Hamas staat met sommige eisen wel lijnrecht tegenover Israël.
In juli was een staakt-het-vuren al in zicht, toen Hamas een deal wilde ondertekenen, gepresenteerd door Biden en Netanyahu. Die laatste voegde alsnog nieuwe eisen toe, waaronder dat Israëlische militairen in ieder geval tijdens de eerste fase van het staakt-het-vuren in Gaza zouden blijven. De onderhandelingen klapten.
Hamas’ politieke en militaire leider Yahya Sinwar wil alleen onderhandelen over een staakt-het-vuren als het (dus nooit ondertekende) 2 juli-akkoord als basis wordt gebruikt. De Israëlische militairen moeten van Hamas vanaf de eerste fase van het staakt-het-vuren volledig uit Gaza vertrekken. Dus ook uit de corridors. Hamas wil daarnaast gegijzelde Israëliërs – levend dan wel dood – ruilen voor Palestijnse gevangenen, onder wie kopstukken van de groep.
Op militair vlak wil Hamas actief blijven in Gaza, maar de organisatie staat ervoor open om regeringstaken over te dragen. Hamas-bestuurder Basem Naim zei tegen de Amerikaanse nieuwszender NPR een samenwerking te zien met de Fatah-beweging. Die regeert op de Westelijke Jordaanoever. “Wat we vragen is een Palestijnse eenheidsregering, gevormd uit technocraten die niet verbonden zijn aan één factie, maar door ze allemaal gesteund wordt”, aldus Naim.
Malcontent: “Zo’n politieke samenwerking hebben ze wel vaker geprobeerd. Het liep altijd stuk, omdat Fatah zich meestal veel diplomatieker opstelt tegenover Israël en Hamas dan niet akkoord gaat.”
Volgens het zogeheten handvest van Hamas zou de staat Israël volledig moeten verdwijnen. In de praktijk ziet Polak wel meer redelijke stemmen bij Hamas. “Er zijn mensen binnen de organisatie die snappen dat Israël niet verdwijnt. Zij willen wel meedenken over een tweestatenoplossing, in ieder geval een tijdelijke.”
Niet iedereen is voorstander van volledig staken van strijd
Of de staking en de protestacties van afgelopen dagen iets gaan uithalen, blijft onzeker. Met uitzondering van de minister van Defensie, kan de premier voorlopig nog rekenen op steun van zijn coalitie voor de oorlog.
Daar voegt Polak aan toe dat de betogers de gegijzelden veilig terug willen zien, maar niet per se allemaal voorstander zijn van een volledig staken van de strijd. “De mensenlevens zijn ontzettend belangrijk voor alle Israëliërs die de straat opgaan. Sommigen roepen echter dat het Israëlische leger Gaza daarna nog verder kan aanvallen, als de gegijzelden terug zijn.”
Malcontent vreest ook dat de protesten weinig zullen uithalen en dat Israël verhard is. “Er zijn nog steeds Israëliërs en organisaties die vredelievend zijn naar de Palestijnen en willen kijken naar een tweestatenoplossing. Ze zijn alleen een minderheid geworden. De groep die als Netanyahu denkt, is juist groter geworden.”
