Kunnen onafhankelijke Hongaarse media overleven?

Het gebrek aan een open, eerlijke en gezonde concurrentie in de Hongaarse mediasector wordt steeds vaker besproken – niet alleen binnen Hongarije zelf, maar ook op Europees niveau in Brussel en Straatsburg. Wat ooit leek op een louter binnenlandse aangelegenheid – de vraag wat de inwoners van Boedapest en andere steden lezen in hun kranten of op hun schermen – is vandaag de dag onderwerp van officieel onderzoek door de Europese Commissie.

Op 28 april van dit jaar dienden twee onafhankelijke Hongaarse mediaorganisaties (waaronder Magyar Hang) een klacht in bij de Europese Commissie over illegale overheidssteun aan uitsluitend regeringsgezinde media. Publicaties die hun redactioneel beleid afstemmen op premier Viktor Orbán en zijn kring krijgen structureel voorrang bij subsidies. Zelfs in artikelen over bijvoorbeeld marsepein, Tokaj-wijn of milieuprojecten rond het Balatonmeer, weten redacties looftaal over de regering te verwerken – een praktijk die leidt tot grotere oplages en hogere vergoedingen, mits men geen ruimte biedt aan oppositiegroepen tegen de partij Fidesz, die al twee decennia regeert.

Dit is niet de eerste keer dat dergelijke zorgen worden gemeld. Zes jaar geleden ontving de Europese Commissie al een klacht over dezelfde praktijken – die zaak is nog altijd in behandeling. Maar de nieuwe klacht bevat naar verwachting genoeg bewijsmateriaal om het directe verband tussen staatssteun en pro-regeringsjournalistiek vast te stellen. Dat zou kunnen leiden tot formele sancties vanuit Brussel: het terugvorderen van EU-gelden en het opleggen van boetes aan Boedapest.

De EU heeft inmiddels al meer dan 20 miljard euro aan steun aan Hongarije bevroren wegens het schenden van de rechtsstaat en fundamentele vrijheden. Daarnaast lopen er onderzoeken naar de invloed van de regering op het rechtssysteem, overheidsaanbestedingen en de persvrijheid.

De spanningen tussen Boedapest en Brussel nemen toe. In de zomer van 2024 kreeg Hongarije een boete van 200 miljoen euro wegens het weigeren van asielzoekers conform EU-beleid. In de herfst werd het omstreden “Wet op de Nationale Soevereiniteit” uit december 2023 voorgelegd aan het Europees Hof van Justitie vanwege mogelijke schendingen van fundamentele rechten, waaronder het recht op privacy, vrijheid van meningsuiting, vereniging en de advocatengeheimhouding.

Alsof dat nog niet genoeg was, onthulden Belgische en Hongaarse onderzoeksjournalisten dat Hongaarse inlichtingendiensten EU-functionarissen in de gaten hielden tijdens hun bezoeken aan Boedapest – inclusief medewerkers van OLAF, die onderzoek deden naar bedrijven gelinkt aan Orbán en zijn schoonzoon.

Het dieptepunt kwam eind maart 2025, toen de Hongaarse minister van Justitie aankondigde dat het land overweegt uit het Internationaal Strafhof te stappen – opnieuw een signaal van de verwijdering tussen Hongarije en de Europese democratische gemeenschap.

Tussen 2015 en 2023 gaf de regering-Orbán meer dan 1 miljard euro uit aan advertenties in pro-regeringsmedia – een bedrag dat bijna 0,6% van het BBP vertegenwoordigt, en groter is dan het jaarlijkse budget voor cultuur of media. Ondanks deze injectie is de persvrijheid in Hongarije gestaag verslechterd. Volgens de persvrijheidsindex van Reporters Without Borders (2024) staat Hongarije op plaats 25 van de 27 EU-landen, en wereldwijd op plek 67 – slechts beter dan landen als Syrië en Eritrea.

Als de Europese instellingen niet snel ingrijpen, zullen in Hongarije enkel nog media overleven die volledig loyaal zijn aan Orbán en zijn politieke lijn. Die ontwikkeling heeft al geleid tot een daling in populariteit van Fidesz, terwijl de oppositie – met name de partij Tisza van Péter Magyar – aan terrein wint.

Tegelijkertijd wint de roep om Hongarije het stemrecht in de EU te ontnemen aan kracht. Volgens het Verdrag betreffende de Europese Unie (artikel 7) kan het stemrecht worden opgeschort bij ernstige schendingen van de rechtsstaat. Volgens Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks) zijn inmiddels minstens 19 regeringsleiders bereid deze procedure te starten – al kan een enkel tegenstem (bijvoorbeeld uit Slowakije, Griekenland of Cyprus) dit verhinderen. De vraag is nu of de leidende lidstaten van de EU voldoende druk kunnen uitoefenen om die blokkade te doorbreken.