Europa is het snelst opwarmende continent en er is duidelijk verschil tussen het natte westen en het extreem hete en droge oosten. Dat valt op te maken uit de Europese Staat van het Klimaat 2024, een jaarlijks rapport waarin de Europese klimaatdienst Copernicus en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) de balans opmaken van de klimaatverandering in het voorgaande jaar.
2024 was het warmste jaar wereldwijd, maar ook in Europa, waar bijna de helft van het continent te maken kreeg met recordtemperaturen. Sinds de jaren 80 warmt Europa twee keer zo snel op als het mondiale gemiddelde, wat deels verklaard wordt door de snelle opwarming van de poolregio. Een relatief groot deel van die regio maakt deel uit van het Europese continent.
“Dit rapport markeert dat Europa het snelst opwarmende continent is, en de gevolgen van extreem weer en klimaatverandering hard voelt”, stelt secretaris-generaal Celeste Saulo van de WMO. “Iedere fractie van een graad opwarming doet ertoe, want die versterkt de risico’s voor ons leven, economieën en de planeet. Ons hieraan aanpassen is noodzakelijk.”
Er waren grote neerslagverschillen tussen West- en Oost-Europa. West-Europa was vorig jaar natter dan gemiddeld, met op meerdere plaatsen neerslagrecords, terwijl in het oosten, vooral in het zuidoosten, juist lange droogteperiodes waren.
2024 was ook het jaar waarin Europa te maken kreeg met de grootste overstromingen sinds 2013. Ongeveer een derde van de rivieren trad buiten zijn oevers. Noodweer en overstromingen verstoorden het leven van zo’n 413.000 mensen. Zeker 335 mensen overleefden het niet.
Het was ook het jaar van storm Boris, die regenbuien meebracht die langdurig boven één plek bleven hangen en daardoor ernstige overstromingen veroorzaakten in Centraal- en Oost-Europa. Delen van Duitsland, Polen, Oostenrijk, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Roemenië en Italië hadden dagenlang te kampen met extreem hoge waterstanden.
Ook Spanje werd in het najaar opgeschrikt door grote overstromingen als gevolg van een periode van zware regenval. In Valencia kwamen zeker 232 mensen om het leven bij een van die overstromingen. Ook in Albacete, Cuenca en Malaga vielen doden. De schade in Spanje was zo’n 16,5 miljard euro.
Tegelijk werden verschillende regio’s getroffen door droogte, wat leidde tot veel bosbranden. Dat gebeurde zeker in september in Portugal, maar in zijn algemeenheid in het hele (zuid)oosten van Europa.
Diezelfde regio ging sowieso door een bijzonder warme en droge zomer. Zo kreeg de helft van Zuidoost-Europa in juli te maken met de langste (13 dagen) en op één na heetste hittegolf ooit gemeten in het gebied. In totaal kende het gebied tussen begin juni en begin september 43 dagen met hittegolven. Op twee dagen na was de temperatuur de hele zomer bovengemiddeld, valt te lezen in het rapport.
Het aantal dagen met hittestress was ook erg groot. In het zuidoosten van Europa waren er 66 van dat soort dagen met een gevoelstemperatuur boven de 32 graden. Ter vergelijking: het gemiddelde aantal dagen met hittestress is in Europa 29. Ook het aantal tropische nachten (23) van 20 graden of warmer lag ver boven het gemiddelde (16), wat inhield dat er veel minder tijd was om te herstellen van de hete dagen.
Middellandse Zee 1,2 graad warmer dan gemiddeld
Niet alleen op land was hitte een thema. Ook de zeetemperatuur was hoog. Het hele jaar waren de Europese wateren recordwarm, met een temperatuur die 0,7 graad boven het gemiddelde lag. In de Middellandse Zee in het bijzonder lag de temperatuur zelfs 1,2 graad boven het gemiddelde.
De laatste maanden is er veel te doen over smeltende gletjers. Ook daarover gaat het in de Europese Staat van het Klimaat. In alle regio’s in Europa werd gemeten dat er ijs verdween. Bij de Scandinavische gletsjers en die op Spitsbergen werd de meeste smelt gemeten. Ook de omvang van het arctische zee-ijs daalde vanaf juli onder het gemiddelde.
