Shell hoeft zijn uitstoot in 2030 niet met 45 procent verminderd te hebben. Dat percentage is onvoldoende onderbouwd, oordeelt het gerechtshof Den Haag dinsdag. Bovendien is het onduidelijk of dit een effectieve manier is om klimaatverandering tegen te gaan.
Het hof deed de uitspraak in het hoger beroep van Shell in de baanbrekende klimaatzaak van Milieudefensie. In 2019 spande Milieudefensie een proces aan tegen Shell en eiste dat het olie- en gasbedrijf meer doet tegen “gevaarlijke klimaatverandering”. De rechter was het hiermee eens en oordeelde in 2021 dat Shell over zes jaar zijn uitstoot bijna gehalveerd moet hebben. Het concern ging in hoger beroep.
Wat de rechter eerder van Shell vroeg:
In 2030 moest Shell 45 procent minder uitstoten dan in 2019, oordeelde de rechter. Het bedrijf moest dat doel halen met de eigen uitstoot op de boorplatforms en in de raffinaderijen. Voor de uitstoot door klanten, zoals de miljoenen automobilisten die Shell-benzine tanken bij de pomp, gold een “zwaarwegende inspanningsverplichting” om het doel te bereiken.
Het hof heeft nu in dat hoger beroep een streep door de eerdere uitspraak gehaald. Het hof vindt ook dat Shell een zorgvuldigheidsplicht heeft. Dit betekent dat het bedrijf moet handelen volgens het klimaatakkoord van Parijs en andere internationale afspraken over het klimaat. Maar dat betekent nog niet dat een rechter Shell kan dwingen om de uitstoot met een bepaald percentage te verminderen, meent het hof.
Steenkool versus olie en gas van Shell
Volgens Milieudefensie blijkt uit de internationale klimaatwetenschap dat de wereldwijde uitstoot tussen 2019 en 2030 met 45 procent moet dalen om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden. Maar Shell vindt dat het bedrijf minder hoeft te doen, omdat het concern geen kolen verkoopt. Steenkool heeft een groter klimaateffect dan olie en gas.
Het gerechtshof geeft Shell gelijk. De klanten van het bedrijf, de consumenten en bedrijven die benzine tanken en gas afnemen, zijn geen goede afspiegeling van “het wereldwijde productaanbod en wereldwijde klantaanbod”. Daarom kan zo’n wereldwijd percentage niet op een individueel bedrijf worden geplakt.
Bovendien is het volgens het gerechtshof onduidelijk of het zin heeft om Shell een CO2-doel op te leggen. Als het concern minder olie en gas doorverkoopt, zouden andere bedrijven in dat gat springen. Het is volgens het hof “niet aannemelijk dat de fossiele brandstoffen de eindgebruiker niet meer bereiken”.
Zo ziet Shell het ook. Volgens het bedrijf zal een uitspraak weinig doen om de uitstoot te reduceren, doordat klanten simpelweg naar een andere leverancier zullen overstappen. Het bedrijf is daarom tevreden met de uitspraak, laat bestuursvoorzitter Wael Sawan in een reactie weten.
“Het doel blijft wel om tegen 2050 een energiebedrijf met netto nul uitstoot te worden”, zegt Sawan. “Wij zijn van mening dat slim beleid van overheden, samen met investeringen en daadkracht in alle sectoren, de vooruitgang naar netto nul uitstoot – die we allemaal willen – zal stimuleren.”
Shell moet wél een steentje bijdragen
Op een aantal punten krijgt Milieudefensie wel gelijk. Van bedrijven mag worden verwacht dat ze hun steentje bijdragen om klimaatverandering tegen te gaan. De bedrijven moeten daarbij luisteren naar de klimaatwetenschap. Shell heeft een “mensenrechtelijke verplichting om zijn CO2-emissies te beperken en zodoende gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan”, oordeelt het hof.
Het maakt daarbij niet uit dat er al allerlei EU-wetten zijn die bedrijven verplichten of aanmoedigen om hun uitstoot te verminderen. Door de zorgvuldigheidsplicht kan het zijn dat Shell meer moet doen dan de wet voorschrijft. Maar het hof legt Shell in dit geval dus geen concrete maatregel op.
“Dit doet pijn”, zegt Milieudefensie-directeur Donald Pols over de uitspraak. Toch is de zaak volgens hem niet voor niets geweest: “Deze zaak heeft ervoor gezorgd dat grote vervuilers niet onschendbaar zijn en heeft het debat over hun verantwoordelijkheid in het tegengaan van gevaarlijke klimaatverandering verder aangezwengeld.” De milieuorganisatie zegt door te gaan met “het aanpakken van grote vervuilers, zoals Shell”.
