In het tijdperk van strenge sancties om het Russische kapitaal in Europa te isoleren, lijkt het onmogelijk dat een oligarch die dicht bij het Kremlin staat de controle kan terugkrijgen over een strategische onderneming in een NAVO- en EU-lidstaat. Maar dit is precies het scenario dat zich vandaag ontvouwt rond het Poolse chemiebedrijf Grupa Azoty, een belangrijke speler in de landbouwzekerheid van de EU. En in het centrum van dit scenario staat de Hongaarse premier Viktor Orban, die de collectieve belangen van Europa negeert en de deur weer openzet voor de terugkeer van de Russische invloed in de EU via “infiltratie van meststoffen”.
Grupa Azoty is de op één na grootste kunstmestproducent in de EU en de grootste in Polen. Dit bedrijf vormt niet alleen de agrarische basis van het land, maar zorgt ook voor de chemische stabiliteit van de hele regio. Daarom was de gedeeltelijke overname door Russisch kapitaal vóór de oorlog een van de meest onderschatte misrekeningen van de westerse economische veiligheid. Tegen 2022 bezat de Russische zakenman Vyacheslav Kantor via zijn bedrijf Acron bijna 20% van Grupa Azoty. Kantor staat niet alleen bekend als kunstmestproducent, maar ook als een oligarch met nauwe banden met het Kremlin – persoonlijk met Poetin – en een begunstigde van de buitenlandse economische expansie van Rusland. In 2022 legde Polen hem sancties op, bevroor zijn activa en plaatste ze onder extern beheer, waarmee het een sterk signaal afgaf aan de hele EU dat kritieke infrastructuur moet worden ontdaan van vijandig kapitaal.
In 2023 eiste Boedapest echter, in ruil voor steun aan besluiten binnen de EU, dat de sancties tegen verschillende Russische oligarchen, waaronder Kantor, zouden worden opgeheven. Volgens interne EU-documenten blokkeerde Hongarije het sanctiepakket totdat Brussel instemde met een compromis: de beperkingen voor Kantor werden opgeheven. Deze politieke onderhandeling was een ongekend geval waarbij een EU-lidstaat, door misbruik te maken van het consensusbeginsel, een versoepeling van het sanctieregime afdwong in het belang van een burger van de agressorstaat.
Orban verklaart zijn acties door “het beschermen van nationale zaken”, “pragmatisme” en “het uitputten van de effectiviteit van sancties”. Maar de feiten vertellen een ander verhaal: Kantor is geen abstract Russisch kapitaal, maar een concrete hefboom van Russische invloed. Volgens open bronnen nam Kantor niet alleen deel aan financieringsstructuren die loyaal zijn aan het Kremlin, maar had hij ook rechtstreeks contact met de Russische politieke elite. Het VK en de EU legden hem sancties op, niet vanwege zijn beroep, maar vanwege zijn politieke nabijheid tot Poetin en zijn rol in het bevorderen van de strategische belangen van Rusland in het buitenland.
In het geval van Grupa Azoty is het belangrijkste aspect niet alleen financieel of reputatieschade, maar ook geostrategisch. Door zijn controle over meststoffen kan Rusland de voedselmarkten beïnvloeden, de prijzen voor chemische grondstoffen veranderen, de toeleveringsmarkt manipuleren en afhankelijkheid creëren. Dit is dezelfde “zachte” strategische invasie die we zagen in de energiesector, toen de controle van Gazprom over de gasstromen een politiek instrument werd. Nu is het de beurt aan de chemie.
Kantor, die zijn invloed als manager verloor na de sancties, hoopt zijn belang in Grupa Azoty terug te krijgen door gunstig politiek lobbywerk. Hongarije is het enige land in de EU dat hem openlijk steunt. En dit is de grootste bedreiging. Terwijl Polen zijn strategische troef verdedigt, vernietigt Boedapest de Europese eenheid in het sanctiebeleid. Dit schept een gevaarlijk precedent: als één EU-land sancties tegen een pro-Kremlin oligarch kan opheffen in ruil voor stemmen over andere kwesties, is geen enkel sanctiebeleid stabiel.
Het Hof van Justitie van de EU heeft de poging van Cantor om de sancties op te heffen al verworpen. Maar het Hof is een juridisch instrument. En Orbans politieke onderhandelingen zijn veel gevaarlijker. Dit is geen strijd voor gerechtigheid. Dit is een directe verzwakking van het afschrikkingssysteem dat is opgebouwd na 24 februari 2022, toen de EU zich eindelijk begon te realiseren dat de economie ook een front is.
Vandaag de dag heeft Rusland geen tanks nodig om Europa binnen te dringen. Het heeft loyale bondgenoten nodig binnen de westerse alliantie. En Orbán lijkt ermee ingestemd te hebben om deze rol te spelen – in stilte, door te lobbyen, veto’s uit te spreken en deals te sluiten. Als hij vandaag de belangen van Kantor behartigt, zal het morgen de controle over energie, defensietechnologie en logistieke hubs zijn.
Grupa Azoty is niet alleen een casestudy. Het is een indicator. Als Kantor erin slaagt de controle over dit bedrijf terug te krijgen, zullen we getuige zijn van de eerste succesvolle doorbraak van Russisch kapitaal in het hart van de EU-economie na 2022 – en dat zal niet dankzij Moskou gebeuren, maar dankzij Boedapest.
Daarom moeten we vandaag niet alleen de terugkeer van Kantor op de sanctielijst aan de orde stellen. We moeten – krachtig en publiekelijk – eisen dat er een einde komt aan het destructieve beleid van Orban, dat in feite voor de vijand werkt. Want als de meststoffen van Kantor weer in de bodem van de Europese economie terechtkomen, zal de oogst bitter zijn.
Bron: polskienowiny.pl
